افسردگی پس از زایمان که معمولاً ۳ تا ۶ ماه بعد از تولد فرزند رخ می دهد، نشانه هایی مشابه افسرگی در هر زمان دیگری دارد. این نشانه ها را می توان به سه دسته جسمی، روانی و رفتاری تقسیم کرد.
تپش قلب، نفس تنگی، درد قفسه سینه، سردرد، تعرق شدید، احساس گرما و سرما، سرگیجه، کاهش یا افزایش وزن، کاهش میل جنسی، بدخوابی و بی خوابی، کرختی و بی حوصله گی می توانند تاثیرات افسردگی پس از زایمان بر جسم و بدن مادر باشند.
احساس نارضایتی و خشم، نوسان در احساسات، لذت نبردن از چیزهایی که قبلاً خوشایند بودند، ترس و اضطراب، احساس بی ارزش بودن، احساس تنهایی، بدبینی و ناامیدی از نشانه های عمومی افسردگی هستند که در مادران افسرده هم دیده می شوند. به این شکل خاص از افسردگی می توان علائمی مانند نگرانی وسواس گونه درباره سلامتی فرزند، احساس ناتوانی در مراقبت از او یا فکر آسیب رساندن به خود یا فرزند را اضافه کرد.
زود رنجی و پرخاشگری، گریه زیاد و بی دلیل، دوری کردن از خانواده و دوستان، مشارکت نکردن در فعالیت های اجتماعی، گیجی و نداشتن تمرکز، ناتوانی در تصمیم گیری، بی توجهی به ظاهر و بهداشت فردی و از بین رفتن یا کم شدن اعتماد به نفس در صورتی که پرتکرار و مداوم باشند، می توانند نشانه های افسردگی به حساب بیایند.
مهمترین عوارض دوره افسردگی عبارتند از : خستگی، هجوم افکار، مشکل تمرکز فکر، گریه، اضطراب، ترس، بی اشتهایی یا کم اشتهایی، استرس، بی خوابی، نگرانی نسبت به وضع فیزیکی اندام، بی توحی به سر و وضع خویشتن، احساس شکست و وحشت، بزرگ کردن مشکلات و از کاهی کوهی ساختن، احساسات منفی نسبت به شوهر و ترس از جنون.
علاوه بر این احساسات، بعضی مادران نسبت به قدرت مادری و توفیق خود در پرورش نوزاد دچار تردید می شوند. این عوارض گاهی به یاس و نومیدی و گاهی به احساسات منفی نسبت به نوزاد تبدیل میشوند و به این دلیل مادر خود را سرزنش نموده و احساس گناه می کند. مشاهده این عوارض را نباید امری غیر منتظره دانست. بیشتر مادران پس از زایمان به این مشکل دچار میشوند و خود را در برابر تغییرات سریع و زیادی می یابند که سازش و خو گرفتن با آنها دشوار است.
اغلب مادرانی که دچار افسردگی پس از زایمان هستند از این که نمی توانند از به دنیا آمدن فرزندشان شاد باشند، احساس گناه می کنند و خود را مسبب این حال می دانند. اما عوامل گوناگونی می توانند زمینه بروز افسرگی پس از زایمان را به وجود می آورند که فرد توانایی کنترل بسیاری از آن ها را ندارد؛ عوامل زیستی، ژنتیکی و محیطی. این عوامل گاهی مشخص و قابل شناسانی هستند و گاهی نه. هیچ عاملی به تنهایی نمی تواند باعث افسردگی باشد اما می تواند بر احتمال وقوع افسردگی و میزان آن اثر بگذارد.
تغییرات هورمونی پس از زایمان ناگهانی و شدید هستند. تغییر در سطح هورمون های استروژن و پروژسترون باعث حساس شدن مادر می شود و همین موضوع می تواند بستری مناسب برای افسردگی شود. علاوه بر تغییرات هورمونی عواملی مثل کم خونی و پایین بودن قند خون، کم بود پتاسیم و ویتامینD می توانند احتمال بروز افسردگی را افزایش دهند.
بچه دار شدن اتفاق شیرینی است که تغییرات بزرگ به همراه دارد. این تغییرات زندگی مادرها را بیشتر متاثر می کند. زنان پس از بچه دار شدن با زندگی متفاوتی رو به رو هستند. محدود شدن زندگی اجتماعی و خانه نشینی و در مواردی از دست دادن شغل و موقعیت اجتماعی می تواند احساس بی ارزش بودن در زن هایی که تازه مادر شده اند را تقویت کند و آن ها را به سمت افسردگی سوق دهد.
نگهداری از نوزاد، شیردهی بیست و چهار ساعته، بی خوابی یا کم خوابی، بیماری و مشکلات نوزاد، مسئولیت زیاد و اضطراب آور، تغییر در عادت ها و سرگرمی ها، نداشتن رابطه جنسی و ... دیگر عوامل محیطی موثر در افسرگی پس از زایمان هستند. علاوه بر این ها مواردی مثل شرایط سخت زندگی، فقر و مشکل و درگیری با همسر که می توانند همه افراد را در معرض افسردگی قرار دهد، احتمال افسردگی پس از زایمان مادرانی را که به دلیل تغییرات هورمونی حساس تر از حالت عادی هستند افزایش می دهد.
افسردگی می تواند ریشه ژنتیکی هم داشته باشد. به همین دلیل فردی که پیش از بارداری و زایمان زمینه های ارثی افسردگی را داشته است، بیشتر از سایرین احتمال ابتلا به افسردگی پس از زایمان دارد.
بی توجهی به افسردگی پس از زایمان می تواند باعث طولانی شدن آن شود و زندگی مادر، نوزاد و اطرافیان را تحت تاثیر قرار دهد. افسردگی مادر برآورده شدن نیازهای نوزاد را با مشکل روبه رو می کند و مانع شکل گیری رابطه ای نزدیک و محبت آمیز میان مادر و فرزند می شود. برای جلوگیری از مزمن شدن افسردگی ابتدا باید آن را به رسمیت شناخت و پس از آن به راه های مقابله با آن فکر کرد.
راه های درمان با توجه به سطح افسردگی متفاوت هستند:
کمک خواستن از دیگران برای نگهداری و مراقبت از نوزاد، فرصت استراحت و خواب مناسب را برای مادر فراهم می آورد تا توان جسمی و روحی خود را بازیابد. همراهی پدر می تواند بسیار موثر باشد و علاوه بر برداشتن باری از دوش همسر، احساس تنهایی را کم و حال روحی او را درک کند. توجه به فعالیت های اجتماعی، سرگرمی و تفریح، خارج شدن از خانه، دیدن بستگان و دوستان و تلاش برای برگشتن به روند عادی زندگی می تواند به خروج فرد از شرایط افسردگی کمک قابل توجهی کند.
بدن سالم راحت تر با افسردگی مقابله می کند. بعضی مواد مغذی می توانند برای پیش گیری و درمان افسردگی مورد استفاده قرار گیرند مصرف مکمل های غذایی مانند آهن، ویتامین D و روغن ماهی حاوی اسیدهای چرب امگا ۳، استرس و در نتیجه افسردگی را کاهش می دهند. ورزش و فعالیت بدنی منظم هم می تواند نقش زیادی در مقابله با افسردگی داشته باشد. هنگام ورزش بدن اندورفین آزاد می کند. تاثیر اندورفین بر گیرنده های مغز، کم شدن احساس درد و ایجاد حس مثبت است.
در صورتی که افسردگی شدید باشد، باید از متخصص کمک گرفت. مشاور می تواند با گفت وگو با مادر یا زوج و ارايه راه کار ها و تمرین هایی کمک کند فرد دوران افسردگی را زودتر و راحت تر پشت سر بگذارد.
اگر کمک مشاور کافی نبود، می توان با تجویز روانپزشک از قرص های ضد افسردگی استفاده کرد. مصرف بعضی داروهای ضدافسردگی در حین شیردهی بی خطر است و میزان دارویی که از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل می شود، اندک است و به نوزاد آسیبی نمی رساند.
برای جلوگیری از افسردگی یا کاهش آن رعایت نکات زیر مفید است:
1 . در فعالیت های انجمن ها و سازمان هایی که با مادران سر و کار دارند مثل سازمان حمایت از زنان شرکت نمایید.
2. بعد از زایمان، نوزاد را در کنار خود بپذیرید و اتاق او را از اتاق خود جدا نکنید.
3. از مرخصی زایمان به خوبی استفاده کنید. برای برگشتن به کار و فعالیت های اجتماعی عجله نکنید.
4. در هر هفته چند ساعت را به امور شخصی خود اختصاص دهید و به فعالیت ها و سرگرمی هایی مثل کلاس ورزش، قدم زدن در پارک و آنچه مورد علاقه تان هست بپردازید و بدانید که استحقاق آن را دارید.
5. فقط هنگامی مهمان دعوت کنید که وقت آزاد دارید و برای پذیرایی آماده هستید. در این دوره خود را نسبت به کسی غیر از نوزاد، خودتان و همسرتان متعهد و موظف ندانید.
6. ورزش را فراموش نکنید. دست کم روزی نیم ساعت به ورزش مداوم بپردازید حتی اگر این ورزش، پیاده روی در پارک با بچه ای در بغل باشد.
7. انجام بعضی از امور خانه، مثل مرتب کردن منزل و شستن ظرف ها را به همسرتان بسپارید. یک خانه نامرتب و اتاق در هم ریخته شما را ناراحت می کند. این حساسیت در مادران جوان به ویژه بعد از زایمان تشدید میشود و دیدن یک ظرف یا لباس کثیف ممکن است آنها را به طور غیر منطقی ناراحت کند. در این دوره اگر دوستان داوطلب کمک به شما هستند، با گرمی کمک آنها را بپذیرید.
8. خوب تغذیه کنید حتی اگر اشتهای لازم را ندارید.
9. به سر و وضع خود برسید تا از دیدن خود احساس بهتری داشته باشید.
10. به نوزاد خود در دفعات متعدد شیر بدهید و از آرامشی که هورمون ها هنگام تغذیه نوزاد به شما می دهند، استفاده نمایید.
11. برنامه خواب خود را با خواب نوزاد هماهنگ کنید. سعی نکنید وقتی نوزاد خوابیده است فرصت را غنیمت شمرده به کارهای دیگر مشغول شوید. در این دوره هیچ کاری مهمتر از رسیدگی به نوزاد و مراقبت از خودتان وجود ندارد.
مقالات مشابه
